حق و فضيلت آن جاست كه اينها موجود باشند و ارتجاع و بطلان در جايى است كه اين چند پديده نباشند. چرا آمريكا و برخى از كشورها حق وتو دارند و هر قانونى را مى توانند باطل اعلام كنند و آنچه در جهت ميل سياسى و اقتصاديشان است، حق جلوه دهند؟ آرى، چنين حقّى، معلول رشد سياسى و اقتصادى است كه زور و قدرت را براى آنان پديد آورده و به جاى معبود حقيقى نشسته است.

براى هر صاحب فهمى روشن است كه در دنياى جديد، سياست و اقتصاد، به جاى دين و عقل نشسته و بشر را تدبير مى كند و تعيين كننده حقّ و باطل شده است. رابطه انسان با خود، اجتماع و دين، طبق ضوابطى است كه صاحبان سياست و اقتصاد، بر اساس منافع خود تعيين كرده اند. دين، حتّى در ميان اهل دين، در حاشيه زندگى قرار گرفته است. كم هستند افرادى كه دين و اخلاق دينى را به متن زندگى بياورند و بر اساس آن، به محاسبه نفس پرداخته و روابط، آداب و سبك رفتار فردى، اجتماعى، سياسى و اقتصادى خود را بر اساس اسلوب اخلاق دينى، تنظيم كنند.

بايد ياد آور شويم كه منظور ما از دين، آن دينى است كه دست تحريف، آن را آلوده نساخته و پاسخگوى مسائل فكرى و عملى انسان در ابعاد مختلف باشد. در اين سلسله مباحث برآنيم تا به مبادى اخلاق و سپس، بيان اخلاق در فرهنگ اسلامى و نقش آن در سازندگى انسان اشاره نموده، به بررسى كمال نهايى انسان و رابطه انسان با خود، اجتماع و طبيعت و در پايان، به بيان صفات برجسته اخلاقى و صفات اخلاقى بپردازيم. 

مفهوم اخلاق

راغب، در مفردات، مى گويد: «اخلاق» جمع «خُلق» به معناى سيرت و صورت باطنى است. چنانكه «خَلق»، به معناى شكل و صورت ظاهرى است.^[1]

اخلاق عبارت است از پيدايش كيفيّت مثبت و منفى (فضيلت و رذيلت) در ظهور فعلى استعدادها و سجاياى باطنى كه در پى ممارست و تمرين، ملكه مى گردند.