مفسرين گفته اند كه مراد از اين جمله عمل انسان است از خير يا شر كه خداوند آنرا در قيامت حاضر مى كند يا دين او به ديگران است كه اگر به وزن خردل هم باشد به حساب مى آيد، و اگر انسان هر چند اندك به خود و اگذاشته شده بود به حساب آوردن خردل از عمل معنا و مفهومى نداشت.

بنقل از قرآن مجيد لقمان در اين مورد به پسرش گفت: يا بُنَىَّ اِنَّها اِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّة مِنْ خَرْدَلِ فَتَكُنْ فىِ صَخْرَة أوْ فِى السَّمواتِ اَوْ فِى اْلارْضِ يَأتِ بِهَا اللّهُ اَنَّ اللّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ^[176]: اى فرزندم براستى كه خداوند اعمال و خصلتهاى خوب و بد مردم را اگر چه به مقدار خردلى در ميان سنگى يا در آسمان هايا در زمين پنهان باشد همه را (درمحاسبه) مى آورد كه خدا تواناى دقيق و آگاه است.

توجه انسان به جهان آخرت و رابطه مثبت با آن سبب به نظم در آمدن اعمال و رفتار ارادى انسان است. ضامن اجراء عدالت و تسليم شدن به او امر و نواهى الهى است. در بردارنده پاكى روح و نيالودن آن به ذرّه اى از گناه است. انحراف از وابستگى محض ارادى هر چند ناچيز باشد و قرار گرفتن در صراط وابستگى خالص ارادى ولو به اندازه يك خردل باشد، در قيامت كيفر و پاداش آن را خواهد ديد. فَمَنْ يَعمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة خَيْراً يَرَهُ وَ مَنُ يَعُمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة شَرّاً يَرَهُ^[177]: پس هر كس به قدر ذرّه اى كار خوب و نيك انجام داده باشد (پاداش) آن را خواهد ديد و هركس به قدر ذرّه اى كار زشت و بد مرتكب شده باشد (كيفر) آن را خواهد ديد.

خلاصه اين كه رابطه با عالم آخرت در بردارنده وابستگى خالص ارادى انسان به خداست.

+ نكته پنجم رابطه اعتقادى با عالم آخرت اثرى خالص در بينش انسان نسبت به خود و مرگ دارد. و آن اين كه وقتى ما رابه ايمان آوردن به قيامت دعوت مى كنند، در واقع به ما مى باورانند كه حقيقت وجودى تو امرى است كه جاويد مى ماند و با مرگ نيست نمى شوى، بلكه مرگ پلى است كه تو را از عالم دنيا به عالم ديگر انتقال مى دهد. به عبارت ديگر مرگ پلى است ما بين دنيا و آخرت تو. آنانى كه رابطه اعتقادى به آخرت ندارند چنين گمان مى برند كه پس از مرگ و پوسيدن بدنشان، نيست مى شوند و اثرى از آنها باقى نمى ماند^[178] و به همين جهت استدلال مى كنند كه پس از مرگ چيزى باقى نيست تا به عالمى ديگر انتقال پيدا كند.