تقليد، اقتباس

دوره پنجم، شماره پنج

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  2  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نام جزوه : تقليد، اقتباس

نويسنده : هيأت تحريريه مؤسسه در راه حق

ناشر : مؤسسه در راه حق قم - تلفن 2-7743221

تيراژ : 20000 جلد

نوبت چاپ : مكرّر

تاريخ چاپ : 1378 هـ ش

قطع: جیبی 

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  3  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

فريبندگى تمدن غرب

پيش تر مردم به هنگام برخورد با تمدن غرب، تحت تأثير فريبايى آن، چنين مى پنداشتند كه: هر كس مى خواهد پيش رفته باشد، بايد باور داشت هاى اخلاقى و مذهبى خود را بدرود گويد و چون نسل جديد غرب، عيّاشى، لذّت جويى و بى بند و بارى را پيشه سازد، تا بتواند پا به پاى قافله تمدّن، سير كند و از بازماندگى بيرون آيد و تا: به نگرند روزش از روز!

اما - جوامع غربى - از ديدگاه يك دانشمند جامعه شناس، چون كشتى بى ناخدايى است كه همه ى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  4  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

ريسمان هاى لنگرش را بريده باشند كه با هر موجى به اين سوى و آن سوى مى لغزد.

آن چه در غرب مى ديديم و يا براى ما شرقى ها به ارمغان مى آوردند، تمدنى بود بى عاطفه و دور از احساس هاى پاك و اصيل بشرى.

= لرد لوتين = دانشمند انگليسى و سردبير مجله ى Round table«روند تيبل» در جشن فارغ التحصيلان دانشگاه «عليگره» هند، گفت: «تمدن جديد ما را تا لب پرتگاه كشانده است; شما را نيز خواه ناخواه بدانسوى خواهد كشانيد.

ما به داروى خالصى نيازمنديم، گمان دارم كه داروى درد ما نزد شماست، و اما شما، به هوش باشيد تا داروى خالص خود را بر باد ندهيد و دقت كنيد كه در

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  5  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

لذتهاى معجون مسموم كننده ى ما در نيفتيد.»(1)

اين سيماى غرب است كه مى توان گفت سعادت در آن جا به بن بست رسيده، ريشه هاى اين بى سامانى را بايد در حذف معنويّات از زندگى و توجه نكردن به جنبه هاى اخلاقى، روانى و اعتقادى، جستجو كرد.

همه چيز را از پشت عينك مادّى ديدن، نه تنها گرهى از مشكلها نمى گشايد; بلكه در فرجام، انسان را به گونه ى كرم پيله، در تارهاى خود، خفه مى كند.

مكتب ها و فلسفه هاى رنگارنگ كه در جهان غرب از سرزمين انديشه ها چون قارچ مى رويد; و گروهى از جوانان را، مدّتى سرگرم مى دارد، نشانه ى سرگردانى نسل جديد غرب و نشان دهنده ى ناتوانى غرب در

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- اسلام و تمدن غرب، ص 146 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  6  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پاسخگويى به خواسته هاى واقعى و بنيادى انسان هاست.

ظهور «هيپيسم» مؤيد اين نظر است.

اكنون بر آن نيستيم كه بگوييم: چه دست هاى مرموزى، در نيل به هدف هاى استعمارى، به تقويت اين گونه مكتب ها كمك مى كنند، ولى آن چه از گفتگو با جوانان سرخورده و دل مرده از زندگى ماشينى غرب - كه به سوى شرق سرازير شده اند برمى آيد; اين است كه: تمدّن موهوم غرب، با همه ى مظاهر فريباى خود نتوانسته است به آنان آرامشى عنايت كند و حتى آنان به شرقى ها توصيه مى كنند: تا از نعمت آرامش روانى كه برخوردارند، رايگان دست نكشند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  7  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

پى آمدهاى تقليدهاى كوركورانه

پيروى بى چون و چرا از جوامع متمدن(!) باعث عقب ماندگى بيش ترين ملّت هاست. ملّت هاى عقب مانده و يا به عبارتى رساتر «عقب نگهداشته شده» مانند ايران در وضعيت رژيم منحط پهلوى حتى افراد كشورهاى در حال رشد، هميشه دنباله رو بودند و از خود استقلال و ابتكار نداشتند با شيفتگى چشم به دروازه ى غرب دوخته بودند تا در مسابقه ى مُدلباس، كفش و كلاه و موى و سبيل و... عقب نمانند، و چنان بى اختيار بودند كه بى اختيار آدمى به ياد حيرت و شگفتگى پرندگانى مى افتاد كه مى گويند در برابر ديدگان نوعى مار زهرناك، چنين بيخود مى گردند...

چنين افرادى به جاى اقتباس از تجربيات سودمند ديگران، به جنبه هاى منفى توجه داشته و صرف

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  8  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مشروبات الكلى، بى بند و بارى، ولنگارى، لاقيدى، شب نشينى هاى زيان بخش و آزادى جنسى را نشان پيشرفت مى پنداشتند. اين گونه تقليدها از نظر روان شناسان و جامعه شناسان، يك بيمارى خطرناك و حاكى از عقده هاى خود كم بينى افراد و ملّت هاست كه براى جبران عقب ماندگى خود، برآنند هميشه از ملل پيشرفته تقليد كنند.

همه گيرى اين بيمارى اجتماعى در برخى محيط هاى استعمارزده تا بدان پايه بود كه يكى از نويسندگان نوشت: «در وطن و كشور خود شبيه به قومى از خود بيگانه ايم. در لباس و خانه مان، در خوراكمان، در ادبمان، در مطبوعاتمان، و خطرناك تر از همه در فرهنگمان، فرنگى مآب مى پروريم و فرنگى مآب فكر مى كنيم و راه حل هر مشكلى را فرنگى

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  9  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

مآبانه مى جوييم»(1).

بزرگ ترين خطرى كه اين گونه تقليدها به دنبال دارد، ركود فكرى و اضمحلال شخصيت فردى و اجتماعى است. ملّت مقلّد، هماره متكى به ديگران است و از خود استقلال ندارد و نمى تواند بر پاى خويش، بايستد. روح اعتماد به نفس در آنان، كشته مى شود و براى هميشه محكوم به نوعى بردگى خواهند بود.

درمان بيمارى تقليد

براى درمان بيمارى، نخست بايد روحيّه ى اعتماد به نفس را در افراد، زنده كرد و آن گاه با يك دوباره بينى ژرف و دگرگونى اخلاقى و فرهنگى، تمام مظاهر بيگانه پرستى را از بين برد. اين دگرگونى، از لباس و

_____________________

1- غرب زدگى صفحه 36 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  10  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

خوراك تا اقتصاد، فرهنگ، اخلاق، همه را شامل مى شود.

ششمين امام، حضرت صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «خدا به يكى از پيامبران وحى كرد كه: به مؤمنين بگو در لباس خوراك و روش، دشمنان خدا را سرمشق نسازند كه اگر چنين كنند همانند آنان، دشمنان خدا محسوب مى گردند(1)».

پيروى از سنت و روش دشمنان اسلام، انسان را ناخودآگاه همانند آنان مى كند.

_____________________

1- وسائل، ج 3، ص 279، ح 8 - عن الصادق(عليه السلام) قال: انه اوحى الله الى نبى من انبيائه قل للمؤمنين لاتلبسوالباس اعدائى و لاتطعموا مطاعم اعدائى ولاتسلكوا مسالك اعدائى فتكونوا اعدائى كماهم اعدائى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  11  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

قرآن كريم پيامبر را از پيروى خواسته هاى كافران =(بيگانگان) باز مى دارد تا مردم وظيفه ى خود را بدانند. مى فرمايد - اى پيامبر!... از هوسهاى آنان پيروى مكن و از آنان بر حذر باش كه از برخى چيزها كه خدا به تو نازل كرده است، منحرفت نكنند(1)...

براى مبارزه با تقليد، بايد انقلاب فكرى و فرهنگى ايجاد كرد; نيروى خلاّقه ى انسان ها را به تكاپو افكند و استعدادهاى ذاتى آنان را پرورش داد.

بايد گذشته ى تابناك اسلام را در ذهن ملّت زنده و فروزان كرد. ابزارهاى تحقيق و پژوهش علمى جوانان را آماده و صنايع و اختراع هاى ملى را ترويج نمود.

مگر ملل اسلامى مشعل فروزان دنياى تاريك دوران

_____________________

1- سوره ى مائده، آيه ى 49 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  12  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

توحّش غرب نبودند؟!

مگر سبب اصلى «رنسانس» علمى اروپا، دانش مسلمانان نبود؟

اكنون چرا به خويشتن و استعداد ذاتى خود متكى نباشيم؟ مگر ديگران چه دارند كه ما نداريم؟

«جرج سارتن» مى گويد: خورشيد تمدّن و دانش نيز از مشرق درخشيد و مردم شرق، به تمدّن ما ياورى بزرگى كرده اند(1).

آيا ستارگان تابان آسمان دانش بشرى چون بوعلى سينا، زكريارازى، فارابى، خوارزمى، ابوريحان بيرونى، خواجه نصيرالدين طوسى، جابربن حيان، يعقوب بن اسحاق كندى، ابن رشد، استخرى، و... از ما مسلمانان

_____________________

1- سرگذشت علم تأليف جرج سارتن ، ص 181 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  13  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

نبودند؟ كه هر يك در فلسفه، تاريخ، جغرافى، رياضيات، طب و ستاره شناسى، فيزيك و شيمى، از پايه گذاران علوم به شمار مى روند.

پس چرا امروز ما مقلّد باشيم و به گونه ى دنباله رو و يدك كش غرب درآييم و مصرف كننده ى بى چون و چراى بُن جُلهاى فكرى و اجتماعى آنان بمانيم.

اينك كه انقلاب عظيم اسلامى ملّت مسلمان ايران، جهان را شگفت زده كرده است، اينك كه به جهان ثابت شده ما ملّت مسلمان با دست خالى و با تكيه برايمان اسلامى خود توانسته ايم يكى از جبّارترين رژيم هاى تاريخ را با وجود حمايت همه ى ابرقدرت ها خلع سلاح كنيم و فرعون را از تخت ستم گرى بزير كشيم، ديگر زمان آن كه مقلّد فرهنگ منحطّ غربى باقى بمانيم گذشته است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  14  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

آنان كه مى پنداشتند كار اسلام و مسلمانان تمام شده و ملّت هاى مسلمان برده ى بى چون و چرا، و عقب افتاده هايى دنباله روى دجال غرب است، و يا در بوقهاى استعمارى ديگر مى دميدند كه: «مذهب افيون ملّتهاست»، اينك سرافكنده اند.

آنان بسيار كوشيدند كه ملّتهاى مسلمان را از اسلام جداسازند و گمان مى كردند كه در اين كار موفّق شده اند; آرى كامپيوترهاى آنان خون حسين(عليه السلام)را نمى ديد و فرياد ابوذر را نمى شنيد، اينك ملّت مسلمان ايران آن خون را از زخم هاى شهيدان انقلاب اسلامى به چشمان نابينايشان پاشيد. و آن فرياد را با مشت هاى گره كرده بر مغزهاى تخدير شده از الكلشان فرو كوفت: الله اكبر...

انقلاب ملّت كبير مسلمان ايران پيروز شد، پس جا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  15  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دارد كه غرب براى نجات جوامع خويش از بى پناهى هاى معنوى و ركودهاى انسانى و اخلاقى از ما تقليدكند، نه ما ازمظاهر پرفساد و تحميق كننده ى غرب.

اقتباس درست

ما هرگز منكر اقتباس درست از تجربيات علمى و فكرى ديگران و نيز بهره گيرى از نظر متخصّصين نيستيم، زيرا استفاده از اين راهنمايى ها، در هر فنى، لازم است و گرنه بايد هر كس از كودكى، تجربيّات و رفتار و كردارى، ويژه ى خود برگزيند; پيداست كه در اين صورت، زندگى در اجتماع، بسيار دشوار و شايد غيرممكن گردد.

پس بايد از مظاهر خوب و سودمند و تجربيّات درست، سود جُست و بينشى درست و بخردانه از

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  16  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

دستاوردهاى فكرى و تجربه هاى علمى ملّت ها يا تمدّن ها، به دست آورد و از آن در چارچوب فكر و عمل ملّى و اعتقادى خود استفاده كرد.

آزادى تفكر و گزينش در اسلام

اسلام براى انسان ها آزادى فكر و گزينش قائل شده است.

قرآن كريم، در ضمن ده ها آيه، مردم را برمى انگيزد تا در مسائل مختلف اخلاقى، تربيتى، اجتماعى و اصول اعتقادات بينديشند و در پرتو علم و انديشه و بينش صحيح، آرمانى را پذيرا گردند و هيچ گاه چشم بسته، به مسلكى پاى در نبندند.

اسلام هنگامى درخشيد كه شعار اديان ديگر، بهويژه مسيحيت، اين بود كه «چراغ عقلت را خاموش نگهدار و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  17  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

بدان چه به شما گفته مى شود كوركورانه ايمان بياور(1)».

ولى قرآن با صراحت اعلام مى دارد: «لااكراه فى الدين قد تبين الرشد من الغى(2)»

«اجبارى در دين نيست، راه نيكبختى از گمراهى آشكار است.»

قرآن در دهها آيه، انسان هاى مقلّد را كه چشم بسته به مسائل پوچ و خرافى، پاى درمى بندند و از عقايد بى اساس پدران خود، كوركورانه و بدون دليل تقليد مى كنند، نكوهش مى كند كه چرا در اين اعتقادات، نمى انديشند:

«هنگامى كه به پيروى از خدا و رسول، فراخوانده مى شوند، مى گويند روش پدران ما براى ما كافى است،

_____________________

1- فلاسفه ى شيعه، ص 23 .

2- بقره(2)، آيه 256 .

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ  18  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

هر چند پدرانشان چيزى نمى دانستند و هدايت نيافته بودند(1)».

چون اسلام آيين انديشه و دانش است و آزادى فكرى براى انتخاب آيين و ايده ها، قائل شده است، با خرافات و تقليدهاى ناروا، بسيار مبارزه مى كند تا بندهاى اوهام را از افكار و زنجير اسارت و بردگى فكرى و جسمى را از دست و پاى مردمان بردارد.

قرآن عزيز مى فرمايد: «آنانكه از پيامبر اُمّى (درس نخوانده) - كه چگونگى اش را در تورات و انجيل خود نوشته مى يابند - پيروى كنند، رستگارند. پيامبرى كه ايشانرا به معروف وامى دارد و از زشتيها و پلشتيها بازمى دارد و پاكيزه ها را حلال، و پليدى ها را حرام مى كند، پيامبرى كه بندهاى سنگين اسارت را از (گردن هاى) ايشان برمى دارد(2)....

_____________________

1- سوره ى مائده، آيه ى 104 .

2- سوره ى اعراف، آيه ى 157 .